Tâm viên ý mã (tiếng Trung: 心猿意馬, bính âm: Xinyuanyima; tiếng Nhật: Ibashin'en/意馬心猿; tiếng Việt nghĩa đen là: cái tâm như khỉ vượn, cái ý như ngựa chạy) là một cụm từ ý nghĩa tượng trưng và ẩn dụ trong triết lý của Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo của trường phái Tống Nho chỉ về tâm trí bất định, thường biến của nội tâm con người, nghĩa là tâm trí con người ta thường xáo động và dễ mất kiểm soát, chỉ cho tâm ý của chúng sinh luôn hướng về ngoại cảnh để đề ra sự tu luyện tĩnh tâm.Theo quan niệm thì loài khỉ hay vượn, là tượng trưng cho tâm con người, khỉ vốn hiếu động hoạt bát, liên tục nhảy nhót trèo leo không ngừng, cũng giống như cái tâm con người luôn dao động không yên, từ đó mới có câu: “Tâm viên bất định, ý mã nan truy”, nghĩa rằng tâm vượn không định, ý ngựa khó theo. Phạm trù Tâm–Ý luôn gắn liền với nhau nên muốn định tâm thì phải quản chắc những ý nghĩ luôn tự do bay nhảy. Người tu thiền, dù là hành giả theo pháp môn của Phật, Lão, hay Cao đài, tối kỵ bị “phóng tâm”, cho nên chỗ đầu tiên thực hành là phải cột lại tâm ý, không được để tâm ý nghĩ ngợi lung tung.